Έλληνες επιστήμονες δημιούργησαν χάρτες τεκτονικής παραμόρφωσης σε πανευρωπαϊκή κλίμακα

Μία επιστημονική ομάδα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) παρήγαγε για πρώτη φορά χάρτες τεκτονικής παραμόρφωσης σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Η2020 EPOS.

Η χαρτογράφηση της τεκτονικής παραμόρφωσης στη Γη έχει μεγάλη χρησιμότητα για την εκτίμηση της σεισμικής επικινδυνότητας και για την παρακολούθηση των γεωδυναμικών μεταβολών στην επιφάνεια του πλανήτη. Η παραμόρφωση προκύπτει από τις αλλαγές που επιφέρουν στην ελαστική λιθόσφαιρα (δηλαδή στον στερεό φλοιό και στον ανώτερο μανδύα) οι τάσεις που αναπτύσσονται λόγω της τεκτονικής των πλακών.

Τέτοιες αλλαγές αφορούν το σχήμα μιας τεκτονικής πλάκας, τις περιστροφές που κάνουν τα τεκτονικά τεμάχη («μπλοκ») σε σχέση προς την κατακόρυφό τους, καθώς και τη συσσώρευση της ελαστικής ενέργειας. Οι μετρήσεις σε αυτά τα μεγέθη της τεκτονικής παραμόρφωσης έχουν τα τελευταία χρόνια βελτιωθεί σημαντικά χάρη στη χρήση δορυφορικών τεχνολογιών και ειδικότερα της διαστημικής γεωδαισίας (Global Navigation Satellite System-GNSS).

Η ομάδα του ΕΑΑ, με επικεφαλής τον δρα Αθανάσιο Γκανά, διευθυντή ερευνών στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο, έκανε χρήση τεκτονικών ταχυτήτων από 452 μόνιμους σταθμούς GNSS, τις οποίες είχε προηγουμένως επεξεργασθεί μια ομάδα ερευνητών του γαλλικού Πανεπιστημίου της Γκρενόμπλ. Με τη χρήση ανοικτού λογισμικού, έγινε από τους Έλληνες επιστήμονες ο υπολογισμός διαφόρων παραμέτρων. Η βασική μονάδα της τεκτονικής παραμόρφωσης είναι το ένα ns/yr (nanostrain/year), που εκφράζει την ετήσια αλλαγή σε μήκος ενός χιλιοστού μεταξύ δύο σημείων που απέχουν μεταξύ τους 1.000 χιλιόμετρα.

Διαπιστώθηκε ότι σε μεγάλες περιοχές της Ευρασιατικής πλάκας, όπου η σεισμικότητα είναι αραιή έως ανύπαρκτη (π.χ. Βόρεια Γαλλία και Πολωνία), ο ρυθμός της παραμόρφωσης είναι μικρός (10-20 ns/yr) έως αμελητέος (1-2 ns/yr). Αντίθετα, σε περιοχές μεγάλης σεισμικότητας, όπως η κεντρική Ελλάδα και η κεντρική Ιταλία, η τεκτονική παραμόρφωση είναι πολύ μεγαλύτερη και μετρήθηκε μεταξύ 50 και 150 ns/yr.

Αυτά τα αποτελέσματα, σύμφωνα με τον κ.Γκανά, είναι συγκρίσιμα με αντίστοιχα αποτελέσματα για την Ελλάδα και την Ιταλία από άλλες επιστημονικές ομάδες. Η μελέτη της τεκτονικής παραμόρφωσης θα συνεχιστεί σε συνεργασία με το σουηδικό φορέα Lantmäteriet (LM), με σκοπό να παράγονται τέτοιοι χάρτες σε ετήσια βάση και να συμπεριλαμβάνουν ολοένα και αυξανόμενο αριθμό σταθμών GNSS της Ευρώπης.