Πρωτοπόρος του πολιτικού και δοκιμιακού κινηματογράφου

Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 83 ετών, και κηδεύεται σήμερα στις 12.30 το μεσημέρι από το νεκροταφείο του Βύρωνα, ο σκηνοθέτης Δήμος Θέος, μέλος της ομάδας των νέων κινηματογραφιστών που έκαναν την εμφάνισή τους στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Γεννημένος στα Άγραφα στις 10 Οκτωβρίου 1935, έφτασε στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 1953 και αρχικά απασχολήθηκε με χειρωνακτικές εργασίες, μέχρι που βρέθηκε να εργάζεται ως βαφέας σκηνικών στο θέατρο «Ακροπόλ».

Στη συνέχεια πέρασε στον κινηματογραφικό χώρο και για δεκαπέντε χρόνια εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτης σε ταινίες του εμπορικού κινηματογράφου. Η πρώτη του σκηνοθετική δουλειά ήταν το εμβληματικό μικρού μήκους ντοκιμαντέρ “100 ώρες του Μάη” του 1963, το οποίο συν-σκηνοθέτησε με τον Φώτο Λαμπρινό. Η ταινία, μια ανεξάρτητη παραγωγή ομάδας αριστερών κινηματογραφιστών, περιγράφει “εν θερμώ” τη δολοφονία του βουλευτή της αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη.

Το 1967, λίγο πριν από τη δικτατορία της 21ης Απριλίου, ο Θέος ξεκίνησε να γυρίζει την πρώτη ταινία του μεγάλου μήκους, το “Κιέριον”, που είναι και η πρώτη πολιτική ταινία στον ελληνικό κινηματογράφο. Με υφολογικές επιρροές από τα αμερικανικά φιλμ νουάρ, το σενάριο δανείζεται στοιχεία από την υπόθεση της δολοφονίας του Αμερικανού δημοσιογράφου Πολκ.

Πολλοί μετέπειτα γνωστοί σκηνοθέτες της ίδιας γενιάς, όπως ο Θ. Αγγελόπουλος, ο Π. Βούλγαρης, ο Κ. Σφήκας, ο Κ. Κατζουράκης, ο Κ. Φέρρης, ο Στ. Τορνές, η Τώνια Μαρκετάκη, ο Γ. Πανουσόπουλος και άλλοι, συνεργάστηκαν στο “Κιέριον”. Η δικτατορία της 21ης Απριλίου διέκοψε τα γυρίσματα, αλλά ο Δήμος Θέος διέφυγε στο εξωτερικό μαζί με το υλικό μοντάροντας μια πρώτη βερσιόν. Η ταινία προβλήθηκε σε φεστιβάλ του εξωτερικού και βραβεύτηκε στη βενετσιάνικη Μόστρα το 1968. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα το 1974, μετά τη δικτατορία, ο Θέος έκανε κάποια συμπληρωματικά γυρίσματα και παρουσίασε την τελική εκδοχή στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης εκείνης της χρονιάς, όπου απέσπασε το βραβείο καλύτερης ταινίας, ενώ ο ίδιος βραβεύτηκε ως καλύτερος πρωτοεμφανιζόμενος σκηνοθέτης.

Ο Δήμος Θέος σε φωτογραφία της δεκαετίας του 1970

Η επόμενη μεγάλου μήκους ταινία του Θέου, “Η διαδικασία” του 1976, μας οδηγεί στην αρχαϊκή Ελλάδα με ένα σύνθετο, δοκιμιακό ύφος, που προκάλεσε αμηχανία. Η τρίτη κατά σειρά ταινία μεγάλου μήκους του Δήμου Θέου ήταν ο “Καπετάν Μεϊτάνος” το 1987. Η υπόθεση αναφέρεται στη ζωή του ομώνυμου οπλαρχηγού του 17ου αιώνα με παρεκβάσεις στη “σύγχρονη” έρευνα ενός τέως διπλωμάτη…

Η τελευταία ταινία μυθοπλασίας μεγάλου μήκους του Θέου ήταν ο “Ελεάτης Ξένος” το 1996. Μια νεαρή Γερμανίδα φιλόλογος φτάνει στην Αθήνα για να βρει τον πατέρα της που δεν γνώρισε ποτέ. Πρόκειται για μια μοντέρνα παραλλαγή του μύθου του Ορφέα και της Ευριδίκης. Ο Δήμος Θέος, εκτός από σκηνοθέτης, ήταν και σπουδαίος δάσκαλος: Δίδαξε κινηματογράφο για δέκα χρόνια περίπου στη σχολή της Ευγενίας Χατζίκου.

Πλούσιο είναι επίσης το συγγραφικό του έργο: “Φορμαλισμός” (1981), “Εικόνες – Ο δογματικός ιστός και η ευχαριστηριακή φυσιογνωμία της αγιογραφίας” (1985), “Το αισθητικό και το ιερό – Από τον Αλμπέρτι στον Λέσσινγκ” (1988), “Μάνιακ Μπέης” (1994).

Σε ανακοίνωσή του το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου αναφέρει μεταξύ άλλων: “Οι σκέψεις, η μεθοδολογία και το έργο του έχουν καίρια θέση στην πολιτιστική κληρονομιά της χώρας και θα εμπνεύσουν τις επόμενες γενιές κινηματογραφιστών”.

Κώστας Τερζής