[ad_1]
In the great influence of the ancient Greek spirit in modern epistemology, the President of the Republic, Prokopis Pavlopoulos, during his speech at Ermoupolis of Syros, declared that the opening of the 4th International Summer University entitled "Greek Language, Culture and Media – from the Archaeological Secretariat to the present day".
One of the most reliable ways to diagnose the course of scientific progress as a process of continuous promotion of the method of converting information to knowledge and knowledge into "wisdom" The President of the Republic stated: "Such a diagnosis is very representative when it detects large stations, during the course of epistemological evolution, as such stations can legitimately be characterized – on the basis, in particular, of modern research developments in the field of scientific methodology – on the one hand, that of the "Vienna Circle" which establishes an anthropathypic epistemology and marks the scientific validation of a given scientific proposal. on the other hand, that of Karl Popper and Thomas Kuhn, who marks his method, through Science itself, the refutation of a given scientific proposition. "
At the same time, he stressed that the time of modern epistemological evolution can be described – with the appropriate "tools" of scientific methodology – as a "vector" whose length is limited at one end by the "Verification" method and, at the other end, by the method "Warning".
Referring to the method "Verification" "Noted that the process of" verifiability "and therefore the consequent method of" verification "in the field of scientific methodology was not born in the first place. , the root of the "verification" method is in the field of mathematics.In particular, the root mentioned above refers to hardware and software systems, where "formal verification" is the use of scientific methods – and in particular the use of standard mathematical methods – the accuracy of algorithms of a system, always according to a specific standard specification
In fact, he noted that, in this spirit, the representatives of the "Vienna Circle" have developed the verification process, seeking to separate and somehow "protect" the purely scientific system.Other proposals that do not respond to criteria of a truly scientific proposal.
"In this way, a proposal enters the" Hall of Fame "of Science when it is verified according to specific scientific criteria
These criteria can be clbadified in (19659003) (b) and d. on the other hand, in the category "badyticism", which includes criteria on the scientificity of propositions, which fall within the domain of logic and mathematics, in the "empirical" category which includes criteria on the scientificity of propositions, which fall within the scope of field of other sciences, especially theoretical, "he noted.
However, he stressed that the development of Science itself, mainly from the early 20th century century, came to highlight the Limits of the "audit" – as the "Vienna Circle" – shaped as a method to determine the scientific truth of a proposal.In particular, and with the exception – but important but completely delimited – from logic and mathematics, where the "badytical" methodology and the verifiability of a scientific proposition through it is still valid in other sciences, with a more prominent example that of physics the "verification" method proved to be clearly insufficient to constitute a sure criterion for the scientific truth of the other propositions, outside the domain of logic and mathematics.
"Emergence" of the Methodology of Warning by the Theory of Relativity, pointing out that it is now certain that it was the "great reversal" of the method adopted by Albert Einstein for the formulation of the entire Theory of Relativity, which led Karl Popper, for the first time, in the field of scientific methodology, the process of placement – and not of verification – as a means of detecting and proving the scientific truth of a proposition, of course outside the logical domain
As he said, timing is a great ally of this discovery: Karl Popper first formulated his theory of the Invasion in 1919, at least four years after Albert Einstein completed all his theory of relativity, and since, meanwhile, this theory had already won the universal and almost universal scientific appeal. Of course, the final version of the film Karl Popper's Positioning was completed in the 1960s, and even in 1963.
He also recalled that Karl Popper based his position on the price, only in the field of real science, it is not effective to speak of "verification" to detect and prove the scientific truth of a proposition. On the contrary, scientifically correct, in terms of methodology, is to talk about the "confirmation" of the scientific truth of a proposal.
In this context, he emphasizes that the adoption of the method "Confirmation" leads scientifically to the one position that a scientific proposal, literally, is a proposal that can be rejected by scientific and scientific tools appropriate. Therefore, a scientific proposition, literally, is valid as long as it is confirmed, because during this time, there are successive unsuccessful attempts to discredit it. Attempts based on each of them on the scientific foundations that suit its singularity
. "This is in any case the fate of any great theoretical discovery to find its imprint in the story through a kind of speech." The "warning" theory of Karl Popper could not easily To escape from such a perspective, therefore, in the relevant textbooks, Karl Popper's theory is generally simplified, for obvious reasons, through the example of the "white swan": The conclusion – and the corresponding "theorem" – "all swans are white" because of its verifiability in practice, it is at that moment that we discover another white swan.It is valid only when it is confirmed because she "resists" in repeated but unsuccessful attempts to even find a black swan! "
He also pointed out that it should not be forgotten that those of the protection who were consistent opponents of the spiritual "captivity" of myth and doctrine in the foregoing, have never reserved in their work a kind of scientific "purse". On the contrary, he said, and from for example. the words of Heraclitus "Everything comes and nothing remains" and the Protagoras "of all money, a man of man", place the first in the field of science the "foundation stone" of relativity , naturally in its broadest sense. Thus, even indirectly, the Mandate, which considers nothing given and thus opens the way to the recognition of the error, so that scientific research becomes its last marginal mission, constitutes the first stone of the Scientific Method. So these are some of the Pro-Kaufmans who, as a result, were the initiators of Karl Popper when he wrote about "the open society and his enemies" – himself, in fact, admitted, essentially, his work. the world of Parmenides, Essays on Prescriptive Enlightenment "(Kardamitsa, 2002) – and Thomas Kuhn, when he founded his theory of" Structure of Scientific Revolutions. " "
" Was it not for those who, abandoning the Kuhn model of the "scientific revolution", were, of course, and by many – a proletariat of the "Scientific Community", which shaped both the first and the first "Scientific Example", even leaving the way for its future challenge and its replacement with a new "Scientific Example" environment of a "scientific community" just as new?
In summary, Mr. Pavlopoulos pointed out that the "explosion" scientific provoked by the philosophical flow of the Protector, prompted by a spirit of subversive freedom in the process of transformation of information and intelligence. 39, experience in Knowledge and Wisdom, reminds us of the "roots" of the modern process of preservation, continued for centuries. And, in particular, as long as there would be a more general political climate of "open society", we would be to Karl Popper's modern philosophical thought
He also pointed out that the "scrap" of this " "scientific" explosion a spirit of excellence in the clbadical era, then, based on this heritage, in the Hellenistic era, whose scientific output, especially in the field of mathematics and the physical – the reference to Archimedes – never ceases to amaze us even today. A very representative example of technological achievement, the Antikythera Mechanism, the first – according to what we now know – an badog computer in the history of Science, whose construction is, until now , a real "puzzle", since it is difficult to explain the conditions in which so much volume of knowledge has been concentrated in the creation of such a technological achievement.
Finally, he recalled that in this brilliant course of scientific creation, initiated by the Protectors, it ended the early Middle Ages, following the fall of the ancient Roman Empire in the West
" The obscurantism, which has prevailed since – a heroism that, let us not forget, has nothing to do with Byzantium, on the contrary, has managed to keep alive the spiritual achievements of ancient Greece and Ancient Rome, of course at the forefront of the last – eradicated the "wind of freedom", in which pre-Christian thought was born and grew.We needed to reach the Renaissance, in order to bring back the Four centuries later, and after Newton 's era, the Theory of Relativity, as already pointed out, paved the way for the scientific leaps we are experiencing today. it's probably just that those who argue the argument that if, according to which precedes, the obscurity and despotism of the Middle Ages were not publicized, the Man of the West would have conquered the space before the end of the first millennium. "
" One of the most reliable ways to diagnose scientific progress as a process of continuous promotion of the method of transforming information into knowledge "
Speech of the President of the Republic [andhisknowledgein"LaSagesse"consistsinfollowingtheconclusionsofthecorrespondingepistemologicalevolution
A. In particular, such a diagnosis becomes very representative when it detects the large "stations" of the country. the epistemological evolution of such stations can legitimately be characterized – based in particular on the contemporary facts of research in the field of scientific methodology – on the one hand that of the "Vienna Circle", which establishes an anthropathetic epistemology and marks the method of scientific validation of a given scientific proposal, and, on the other hand, that of Karl Popper and Thomas Kuhn, which marks his method, through Science itself, the refutation of a given scientific proposal.
And to this end, the time of modern epistemological evolution can be described – with the appropriate "tools" of scientific methodology – as a "vector" whose length is limited to one end by the method of "Verification" and, on the other hand its end, the method of "Warning"
I. The method of "verification"
The process of "verifiability" and therefore the concomitant method of "verification" in the field of scientific methodology was not born in the first place. In fact, the root of the method of "verification" is in the field of mathematics. In particular, the root mentioned above refers to hardware and software systems, where the "formal verification" consists of the use of scientific methods – and in particular the use of standard mathematical methods – of the & ld; 39, accuracy of the algorithms of a system, always according to a specific standard specification or property.
Α.
The "transplantation" of the "Verification" method into the wider field of epistemology is due to the philosophers of the "Vienna Circle" who formed, during between the wars, around the great German professor of physics at the University of Vienna and great scholar Moritz Schlick novation. The base was the work of "Allgemeine Erkenntnislehre" ("General Theory of Knowledge"), originally published in 1918. It was intended to pbad the Science of "amateurism" of " soft nails "to the" professionalism of the lab ". and its "maturity".
1. With this in mind, the representatives of the "Vienna Circle" developed the verification process, seeking to separate and in some way "protect" purely scientific proposals from others who did not respond to the criteria of a truly scientific proposal
In this way, a sentence enters the "Pantheon" of Science when it is verified, according to specific scientific criteria. These criteria can be clbadified into two categories:
a) First, in the category "badyticity", which includes criteria on the scientificity of propositions within the framework of logic. and (b) Secondly, in the category of "empirical veracity", which includes criteria for the scientificity of propositions, which fall within the domain of other sciences, in particular theoretical sciences.
Β.
In this context, the criteria for "Verification" have been studied and developed, according to representatives of the "Vienna Circle".
a) The badytical methodology allows the inclusion of a proposition in the field of logic and mathematics when it is scientifically true because its refusal is contradictory B) On the other hand, in the other sciences, the "empirical verifiability" makes it possible to include a proposition in its case where it is scientifically true because its verification is established by scientifically established and accepted methods. observation, experience and meaning.
2. The above-mentioned conclusions of the representatives of the "Vienna Circle" summarize Alfred Ayer – who introduced the "Theory of logical positivism" in the English-speaking world – with the following definition: "A proposition is considered literally significant ", in other words, can be true or false -" if and only if it is badytic or empirically verifiable ". In conclusion, the representatives of the "Vienna Circle" consider that only proposals with the scientific verification procedure described above can be qualified as "scientific". Instead, all other propositions find their place, outside Science, in a "nebulous universe" of metaphysics.
II. Η μέθοδος της "Επιλάθευσης."
Πλην όμως η ίδια η εξέλιξη της Επιστήμης, κυρίως από τις αρχές του 20ου αιώνα, ήλθε ν 'αναδείξει τα όρια της "Επαλήθευσης" -όπως την διαμόρφωσε ο "Κύκλος της Βιέννης "- ως μεθόδου διαπίστωσης της επιστημονικής αλήθειας μιας πρότασης. Ειδικότερα, και με την -οπωσδήποτε σημαντική πλην όμως εντελώς οριοθετημένη- εξαίρεση της λογικής και των μαθηματικών, όπου η "αναλυτική" μεθοδολογία και η μέσω αυτής επαληθευσιμότητα, κατά τ 'ανωτέρω, μιας επιστημονικής πρότασης ισχύει πάντα, στις λοιπές επιστήμες, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα εκείνο της φυσικής, η μέθοδος της "Επαλήθευσης" αποδείχθηκε εμφανώς ανεπαρκής για ν 'αποτελέσει ασφαλές κριτήριο της επιστημονικής αλήθειας των λοιπών προτάσεων, εκτός του πεδίου της λογικής και των μαθηματικών.
A. H Θεωρία της Σχετικότητας. Η μεγάλη ανατροπή
Δίχως αμφιβολία, ήταν η Θεωρία της Σχετικότητας, Ειδικής και Γενικής, όπως την διατύπωσε αρχικώς ο Albert Einstein κατά το πρώτο πέμπτο του 20ου αιώνα, η οποία ανέδειξε, στο "προνομιακό" πεδίο της φυσικής, τα όρια της "Επαλήθευσης" ως μεθόδου διαπίστωσης της επιστημονικής αλήθειας μιας πρότασης. Και τούτο διότι αν η Επιστήμη στηριζόταν αποκλειστικώς στην μέθοδο της επαληθευσιμότητας -κατά τους εκπροσώπους του "Κύκλου της Βιέννης" – η φυσική, και ιδιαιτέρως η μηχανική, θα είχαν μείνει στα -χωρίς αμφιβολία βεβαίως εμβληματικά για την εποχή τους- επιστημονικά επιτεύγματα του Γαλιλαίου και , εν τέλει, του Νεύτωνος, όπως ο τελευταίος τα συστηματοποίησε με μοναδικό τρόπο, έτσι ώστε να φθάσουν να θεωρούνται, για ένα εξαιρετικά μεγάλο χρονικά διάστημα, επιστημονικό "κτήμα ες αεί μάλλον."
1. Η μέθοδος στην οποία προσέφυγε ο Albert Einstein για να διατυπώσει αρχικώς την Ειδική και, μετέπειτα, την Γενική Θεωρία της Σχετικότητας υπήρξε, κυριολεκτικώς, ανατρεπτική στον χώρο της φυσικής, σε σχέση με την ως τότε οιονεί κλασική μέθοδο της επαληθευσιμότητας. Και τούτο διότι όχι μόνο δεν ακολούθησε την μέθοδο αυτή για την όλη θεωρητική του σύλληψη αλλά, όλως αντιθέτως, την υπερέβη, επιχειρώντας πλέον την με βάση την επιστημονική παρατήρηση "διάψευση" -άρα "Επιλάθευση" – σημαντικού μέρους των συμπερασμάτων, που αποτελούσαν τμήμα του ίδιου του πυρήνα του συστήματος του Νεύτωνος.
2. Τα δεδομένα της κατά Albert Einstein συνολικής Θεωρίας της Σχετικότητας μαρτυρούν αψευδώς. Συγκεκριμένα:
α) Aσφαλώς, κρίσιμης σημασίας για την συνέχεια υπήρξαν τόσο το πείραμα της παγκόσμιας σταθεράς της ταχύτητας του φωτός στο κενό (Michelson, Morley) όσο και αυτό της "επαλήθευσης" των εξισώσεων του Μάξγουελ (Hertz).
β) Στο πλαίσιο της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας, την οποία διατύπωσε το 1905 ο Albert Einstein αντικατέστησε το σύνολο, σχεδόν, των μετασχηματισμών συντεταγμένων του Γαλιλαίου και ιδίως του Νεύτωνος, προσφεύγοντας στους μετασχηματισμούς συντεταγμένων του Hendrik Lorentz. Και τούτο διότι:
β1) Κατά το σύστημα μετασχηματισμών συντεταγμένων του Γαλιλαίου και του Νεύτωνος, οι νόμοι της μηχανικής πρέπει να έχουν την ίδια μορφή σε όλα τα αδρανειακά συστήματα αναφοράς, ενώ η μετάβαση από το ένα αδρανειακό σύστημα στο άλλο γινόταν με το ως άνω είδος μετασχηματισμών συντεταγμένων. Ο Albert Einstein παρατήρησε ότι οι νόμοι της μηχανικής συμμορφώνονταν μ 'αυτόν τον μετασχηματισμό συντεταγμένων και παρέμεναν αναλλοίωτοι, οι νόμοι όμως του Ηλεκτρομαγνητισμού και ειδικώς ο νόμος για την σταθερότητα και την παγκοσμιότητα της ταχύτητας του φωτός (c) τον παραβίαζαν εμφανώς. Όπως είναι φανερό, επρόκειτο για καθοριστικής σημασίας "ατέλεια» του συστήματος μετασχηματισμών συντεταγμένων του Γαλιλαίου και του Νεύτωνος, την οποία ο Albert Einstein υπερκέρασε, όπως ήδη τονίσθηκε, υιοθετώντας το σύγχρονο και ακριβές σύστημα μετασχηματισμών συντεταγμένων του Hendrik Lorentz.
β2) Στο σημείο αυτό αξίζει, όμως, να τονισθεί ότι αν όντως ισχύει η εκδοχή πως ο Αϊνστάιν αγνοούσε το πείραμα Michelson-Morley, που απέδειξε την ανυπαρξία του αιθέρα, τότε είναι το προαναφερθέν εσωτερικό ρήγμα της αποκαλούμενης θεωρίας της "Κλασικής Φυσκής "-το ότι, δηλαδή, η νευτώνεια μηχανική είναι αναλλοίωτη σε μετασχηματισμούς Γαλιλαίου, ενώ η ηλεκτροδυναμική σε μετασχηματισμούς Lorentz- που αποτελεί τον λόγο, ο οποίος ώθησε τον Αϊνστάιν να διατυπώσει την θεωρία της Ειδικής Σχετικότητας, προκειμένου να" κλείσει "έτσι το εν λόγω ρήγμα. Οπότε, θα έλεγε κανείς ότι στην Ειδική Σχετικότητα οδηγήθηκε ο Αϊνστάιν από την ύπαρξη των "εσωτερικών" -μαθηματικού χαρακτήρα) "εντάσεων» της ίδιας της θεωρίας. Γίνεται λόγος περί "εντάσεων" και όχι περί "αντιφάσεων» της θεωρίας, διότι – μιλώντας ξανά για την Σχετικότητα – η ασυμμετρία μεταξύ νευτώνειας μηχανικής και ηλεκτροδυναμικής δεν συνιστά μαθηματική ασυνέπεια, δηλαδή αντίφαση. Ο Κόσμος θα μπορούσε κάλλιστα να είναι έτσι. Να μην "υποχρεούνται" όλα τα "κομμάτια" μιάς φυσικής θεωρίας να υπακούουν στους ίδιους μετασχηματισμούς συμμετρίας. Όμως -κι αυτό ακριβώς εξέφρασε ο Αϊνστάιν- η θεωρία του Κόσμου θα ήταν πολύ πιο "όμορφη" αν υπάκουε σε μεγάλες ενοποιητικές αρχές συμμετρίας, δηλαδή "ομορφιάς". Αυτή η διευκρίνιση έχει την σημασία της, διότι υπάρχουν στην Σύγχρονη Φυσική και περιπτώσεις όπου η θεωρία έχει, όντως, μια μαθηματική αντίφαση μέσα της και δεν μπορεί να ισχύσει χωρίς ν 'αρθεί αυτή η αντίφαση με μια νέα θεωρητική υπόθεση. Τέτοια περίπτωση είναι αυτή με την υπόθεση του τέταρτου κουάρκ, η οποία πράγματι "θεράπευσε" το ως τότε μόντελο των στοιχειωδών σωματιδίων από τις μαθηματικές αντιφάσεις που το "κατέτρυχαν."
β3) Σε κάθε περίπτωση, όμως , μέσω αυτής της ανατρεπτικής μεθόδου ο Albert Einstein έφθασε στην, κυριολεκτικώς επαναστατική, διατύπωση της εξίσωσης Ε = mc2 συνδέοντας ευθέως την ποσότητα της ενέργειας με το γινόμενο της μάζας και της ταχύτητας του φωτός. Με τον ίδιο τρόπο έφθασε, επίσης, και στην διατύπωση εξίσου επαναστατικών για την εποχή εκείνη αρχών, όπως:
· Η αρχή, σύμφωνα με την οποία ο χρόνος μπορεί να κυλά με διαφορετικό ρυθμό για δύο διαφορετικούς παρατηρητές .
· Η αρχή, σύμφωνα με την οποία το φως διαδίδεται στο κενό με σταθερή ταχύτητα c δηλαδή ανεξάρτητα από το είδος της κίνησης της φωτεινής πηγής.
β4) Τ έ έ έ ε α α α ω ω ω ω ω ωττία η εξής ιστορική διαπίστωση: Ο μεγαλύτερος μαθηματικός της εποχής εκείνης, ο Raymond Poincaré επηρεασμένος βαθιά -ακριβώς επειδή ήταν ακραιφνής μαθηματικός- από την προμνημονευόμενη αναλυτική μέθοδο και την εξ αυτής απορρέουσα επιστημονικώς επαληθευσιμότητα, δεν μπόρεσε να φθάσει στη διατύπωση της εξίσωσης Ε = mc2 . Και τούτο μολονότι είχε, πριν από τον Albert Einstein στην διάθεσή του όλα τα επιστημονικά στοιχεία γι 'αυτό, όπως τα δεδομένα της μάζας από τον Lavoisier τα δεδομένα του φωτός και της ταχύτητάς του από τον Maxwell, και, κυρίως, τα δεδομένα της ενέργειας από τον Faraday. Και όχι μόνον δεν έφθασε στην διατύπωση της ως άνω εξίσωσης, αλλά και, όταν την εμφάνισε ο Albert Einstein, ο Poincaré κράτησε μεγάλη απόσταση επιστημονικώς. Στην πραγματικότητα ποτέ δεν μίλησε γι 'αυτήν. Κάπως έτσι μπορεί εύκολα ν 'αντιληφθεί κανείς τα όρια, που είναι σε θέση να ορθώσει η επιστημονική μεθοδολογία, ακόμη και για επιστημονικές οντότητες του μεγέθους του Raymond Poincaré.
γ) Και στο πλαίσιο της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας, την οποία διατύπωσε το 1915 -με σειρά διαλέξεων στην Πρωσική Ακαδημία Επιστημών- ο Albert Einstein, υπερβαίνοντας εκ νέου τα δεδομένα της μεθοδολογίας της επαληθευσιμότητας, ανέτρεψε την θεωρία του Νεύτωνος περί των θεμελιωδών χαρακτηριστικών της βαρύτητας. Ειδικότερα, και εν συνόψει, απέρριψε, κατ’ ουσίαν, την θέση του Νεύτωνος, σύμφωνα με την οποία η βαρύτητα εξηγείται ως το αποτέλεσμα μιας δύναμης. Και διατύπωσε την θεωρία ότι η βαρύτητα εξηγείται ως η συνέπεια της καμπύλωσης του χωροχρόνου από την περιεχόμενη σ’ αυτόν μάζα και ενέργεια. Υπ’ αυτό το πρίσμα, η κατά τ’ ανωτέρω εξίσωση Ε=mc2 μπορεί, έστω με μια αρκετά διασταλτική ερμηνεία, να θεωρηθεί ως γέφυρα μεταξύ Ειδικής και Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας. Η ανάγκη ν’ αναθεωρηθεί η νευτώνεια βαρύτητα πήγασε, φυσικά, από την αντίφασή της με την αρχή της ταχύτητας του φωτός ως άνω ορίου ταχύτητας. Βεβαίως, χρειάσθηκε η φαντασία και η ευφυΐα του Αϊνστάιν για να θεωρηθεί όχι η μάζα, αλλά ο τανυστής ενέργειας-ορμής -δηλαδή η πυκνότητα ενέργειας και ορμής, συνδυασμένη με τις ταχύτητές του- ως πηγή της γεωμετρίας του χωροχρόνου.
Β. Η «ανάδυση» της μεθοδολογίας της Επιλάθευσης μεσ’ από τα δεδομένα της Θεωρίας της Σχετικότητας.
Είναι μάλλον πια βέβαιο ότι ήταν η «μεγάλη ανατροπή» της μεθόδου που υιοθέτησε ο Albert Einstein για την διατύπωση του συνόλου της Θεωρίας της Σχετικότητας, η οποία οδήγησε τον Karl Popper να διατυπώσει, από την πλευρά του, για πρώτη φορά στο πεδίο της επιστημονικής μεθοδολογίας, την διαδικασία της Επιλάθευσης -και όχι πια της Επαλήθευσης- ως μέσου ανίχνευσης και απόδειξης της επιστημονικής αλήθειας μιας πρότασης, φυσικά εκτός του χώρου της λ γικής και των μαθηματικών κατά τα προεκτεθέντα.
1. Η χρονική συγκυρία είναι μεγάλος σύμμαχος αυτής της διαπίστωσης: Ο Karl Popper διατύπωσε για πρώτη φορά την περί Επιλάθευσης θεωρία του το 1919, δηλαδή τέσσερα, τουλάχιστον, χρόνια αφότου ο Albert Einstein είχε ολοκληρώσει το σύνολο της περί Σχετικότητας Θεωρίας του και αφού, στο μεταξύ, η Θεωρία αυτή είχε ήδη αποκτήσει παγκόσμια και σχεδόν καθολική επιστημονική απήχηση. Βεβαίως, η τελική διατύπωση της περί Επιλάθευσης θέσης του Karl Popper ολοκληρώθηκε κατά την διάρκεια της δεκαετίας του ’60, και για την ακρίβεια το 1963.
α) Ο Karl Popper βάσισε την περί Επιλάθευσης θέση του στο ότι εντός του πεδίου της πραγματικής Επιστήμης δεν είναι αποτελεσματικό να γίνεται λόγος περί «επαλήθευσης», προκειμένου ν’ ανιχνευθεί και ν’ αποδειχθεί η επιστημονική αλήθεια μιας πρότασης. Αντιθέτως, το επιστημονικώς ορθό, από πλευράς μεθοδολογίας, είναι να μιλάμε για την «επιβεβαίωση» της επιστημονικής αλήθειας μιας πρότασης.
β) Η υιοθέτηση της μεθόδου της «Επιβεβαίωσης» οδηγεί, νομοτελειακώς από επιστημονική άποψη, στην θέση ότι επιστημονική, κυριολεκτικώς, πρόταση είναι εκείνη που μπορεί, με τα κατάλληλα προς τούτο και κατά περίπτωση επιστημονικά εργαλεία, να διαψευσθεί. Επέκεινα, μια επιστημονική, κυριολεκτικώς, πρόταση ισχύει για όσο χρονικό διάστημα επιβεβαιώνεται, διότι σ’ αυτό το χρονικό διάστημα μεσολαβούν διαδοχικές αποτυχημένες προσπάθειες διάψευσής της. Προσπάθειες βασισμένες βεβαίως καθεμιά τους στα επιστημονικά θεμέλια που αρμόζουν στην ιδιαιτερότητά της.
γ) Είναι -τουλάχιστον κατά κανόνα- η «μοίρα» κάθε μεγάλης θεωρητικής ανακάλυψης να βρίσκει την αποτύπωσή της στην ιστορία μέσ’ από ένα είδος γνωμικού. Η θεωρία του Karl Popper περί «Επιλάθευσης» δεν θα μπορούσε εύκολα ν’ αποφύγει μια τέτοια προοπτική. Γι’ αυτό, στα σχετικά διδακτικά εγχειρίδια συνήθως η ως άνω θεωρία του Karl Popper απλοποιείται, για ευνόητους λόγους, μέσω του παραδείγματος των «λευκών κύκνων»: Το συμπέρασμα -και το αντίστοιχο «θεώρημα»- «όλοι οι κύκνοι είναι λευκοί» δεν ισχύει λόγω επαληθευσιμότητάς του στην πράξη, δηλαδή όταν ανακαλύπτουμε έναν ακόμη λευκό κύκνο. Ισχύει μόνον όταν επιβεβαιώνεται, επειδή «αντέχει» στις επανειλημμένες, πλην όμως αποτυχημένες, προσπάθειες να βρεθεί έστω και ένας μαύρος κύκνος!
2. Το 1962, με το κορυφαίο έργο του «Η δομή των Επιστημονικών Επαναστάσεων», ο Thomas Kuhn «διέβη τον Ρουβίκωνα» των θέσεων του Karl Popper, προσθέτοντας στην μεθοδολογία της «Επιλάθευσης» νέα, κυριολεκτικώς «δομικά», στοιχεία και προσδίδοντάς της τις διαστάσεις μιας πραγματικής και ολοκληρωμένης «Θεωρίας». Θεωρίας που, πάντα στην βάση της επιλαθευτικής διαδικασίας του Karl Popper, συνιστά έναν μεγάλο σταθμό στην πορεία της επιστημολογίας, λόγω της ιστοριστικής της στροφής, επεξηγώντας την εξέλιξη της Επιστήμης μέσω «Επαναστάσεων», οι οποίες συντελούνται όταν μια «Επιστημονική Κοινότητα» αμφισβητεί, με γενικευμένο τρόπο, το ισχύον εντός αυτής επιστημονικό «παράδειγμα» και το αντικαθιστά μ’ ένα νέο. Ίσως ποτέ άλλοτε στην ιστορία της μεθοδολογίας των επιστημών δεν υπήρξε πιο συγκεκριμένη εξήγηση της αντικατάστασης μιας θεωρίας από μιαν άλλη, από την εξήγηση που επιτρέπει η δομή των «Επιστημονικών Επαναστάσεων» του Thomas Kuhn, αναφορικά με την μετάβαση από το σύστημα του Γαλιλαίου και, κυρίως, του Νεύτωνος σ’ εκείνο του Albert Einstein που περικλείει το σύνολο της Θεωρίας της Σχετικότητας. Διότι η μετάβαση αυτή, η οποία επιτυγχάνεται με την αντικατάσταση ενός «Παραδείγματος», συνιστά μια πραγματική «Επιστημονική Επανάσταση», όπως απέδειξε -και διαρκώς αποδεικνύει- η πορεία ιδίως των θετικών επιστημών σ’ όλους τους τομείς, και κυρίως στον τομέα της ανίχνευσης της δομής του Σύμπαντος.
α) Σημείο αναφοράς του έργου του Thomas Kuhn είναι το γεγονός ότι, αφήνοντας πίσω -δίχως βεβαίως να παραγνωρίζει την καθοριστική μεθοδολογική της σημασία- την διαδικασία της απλής διαψευσιμότητας μιας επιστημονικής πρότασης, οδηγήθηκ στην σύλληψη της έννοιας της «Επιστημονικής Επανάστασης». «Επανάστασης», η οποία συντελείται μεσ’ από την αντικατάσταση του ήδη αποδεκτού επιστημονικού «Παραδείγματος» από άλλο, υπό τις εξής συνθήκες:
α1) Το «Παράδειγμα», πραγματικός «πυρήνας» της όλης θεωρίας του Thomas Kuhn, συντίθεται από γενικές θεωρητικές παραδοχές, οι οποίες στηρίζονται σε νόμους και τεχνικές εφαρμογής που έχει παραγάγει και υιοθετήσει μια συγκεκριμένη και σχετικώς «συμπαγής» ομάδα επιστημόνων: Η «Επιστημονική Κοινότητα».
α2) Είναι αυτή η «Επιστημονική Κοινότητα», η οποία είτε επιβεβαιώνει το ισ ύον «Παράδειγμα» δια της διαδικασίας «Επιβεβαίωσης» και, συνεπώς, δια της διαδικασίας της «Επιλάθευσης» κατά τ’ ανωτέρω. Είτε, πάλι δια της ίδιας επιστημονικής οδού, αμφισβητεί το ισχύον «Παράδειγμα». Μέσω αυτής της αμφισβήτησης η «Επιστημονική Κοινότητα» προετοιμάζει μιαν «Επιστημονική Επανάσταση», της οποίας η επέλευση οδηγεί στην αντικατάσταση του επιστημονικού «Παραδείγματος» από ένα άλλο.
β) Κατ’ αυτόν τον τρόπο η πορεία εξέλιξης της Επιστήμης περιγράφεται ως διαδοχή «Επιστημονικών Επαναστάσεων», καθεμιά από τις οποίες έχει ως σημείο εκκίνησης της «έκρηξής» της την αμφισβήτηση του ισχύοντος επιστημονικού «Παραδείγματος». Κι εδώ πρέπει να τονισθεί μ’ έμφαση ότι η αμφισβήτηση του επιστημονικού «Παραδείγματος» δεν οδηγεί πάντοτε σ’ «Επιστημονική Επανάσταση» και, κατ’ ακολουθία, σε αντικατάσταση του «Παραδείγματος» αυτού. Κατά την θεωρία του Thomas Kuhn, μετά την αρχική αμφισβήτηση του επιστημονικού «Παραδείγματος» από την οικεία «Επιστημονική Κοινότητα», διαγράφονται τρία, διαφορετικά, ενδεχόμενα:
β1) Ενδεχόμενο πρώτο: Η «Επιστημονική Κοινότητα» ερευνά το πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί, με βάση τα ίδια τα δεδομένα του αμφισβητούμενου «Παραδείγματος». Και αν βρει την λύση του προβλήματος τούτου, τότε το «Παράδειγμα» όχι μόνον δεν αντικαθίσταται -και έτσι αποσοβείται η επιστημονική «Επανάσταση»- αλλά βγαίνει, κυριολεκτικώς, ενισχυμένο από την κρίση. Κατά τούτο η θεωρία του Thomas Kuhn ακολουθεί τα βήματα της «επιβεβαίωσης», που κατά τον Karl Popper, όπως ήδη εκτέθηκε, βρίσκεται στον αντίποδα της διαδικασίας της «Επαλήθευσης», σύμφωνα με τους εκπροσώπους του «Κύκλου της Βιέννης».
β2) Ενδεχόμενο δεύτερο: Η «Επιστημονική Κοινότητα», εφόσον η επιστημονική συγκυρία -με βάση και τα δεδομένα της κοινωνικής και οικονομικής πραγματικότητας, εντός της οποίας εξελίσσεται- δεν εμφανίζεται κρίσιμη και, επέκεινα, επιτακτική, αφήνει το διαφαινόμενο πρόβλημα αμφισβήτησης του «Παραδείγματος» κατ ά μέρος, για ν’ αντιμετωπισθεί στο μέλλον. Άμεσο ή απώτερο, πάντοτε ανάλογα με την κατά τ’ ανωτέρω συγκυρία. Πρόκειται για ένα μεταβατικό στάδιο, κατά τη διάρκεια του οποίου η «Επιστημονική Κοινότητα» έχει την δυνατότητα είτε ν’ αντλήσει νέες μεθόδους επιβεβαίωσης του «Παραδείγματος», είτε να προετοιμασθεί καταλλήλως για την «Επιστημονική Επανάσταση», η οποία θα οδηγήσει στην αντικατάστασή του με νέο «Παράδειγμα». Διότι η ίδια η ιστορία των Επιστημών αποδεικνύει εναργώς ότι αυτή η αντικατάσταση δεν είναι μια απλή διαδικασία. Και για την ακρίβεια, είναι ένας πραγματικός επιστημονικός «αγώνας αντοχής», και όχι ένας επιστημονικός «αγώνας δρόμου».
β3) Ενδεχόμενο τρίτο: Εάν, αντιθέτως, είτε η συγκυρία -πάντοτε υπό τα προαναφερόμενα δεδομένα- εμφανίζεται κρίσιμη και, επέκεινα, επιτακτική, και η «Επιστημονική Κοινότητα» δεν είναι σε θέση να βρει κατάλληλη λύση στο πρόβλημα του «Παραδείγματος», είτε το «Παράδειγμα», παρά την εύλογη μεταβατική περίοδο, δεν «αντέχει» και η αμφισβήτησή του συνεχίζεται μέχρι «εξαντλήσεώς» του επιστημονικώς, τότε η κρίση του «Παραδείγματος» οδηγεί σ’ «Επιστημονική Επανάσταση» και στην αναζήτηση και δόμηση νέου «Παραδείγματος».
III. Όταν οι Προσωκρατικοί προκάλεσαν το «Big-Bang» της Επιστήμης.
Ακολουθώντας μιάν, κάπως απλουστευτική πλην όμως όχι απορριπτέα, θεώρηση του Κόσμου της Επιστήμης, η δημιουργία της φαίνεται να προκύπτει, φυσικά μεταξύ άλλων, μεσ’ από την -αναμφισβητήτως καθοριστική- διελκυστίνδα ανάμεσα στο σύστημα του Γαλιλαίου και του Νεύτωνος και στην συνακόλουθη επαληθευτική διαδικασία του «Κύκλου της Βιέννης» και στο σύστημα της Θεωρίας της Σχετικότητας του Albert Einstein και την, εξίσου συνακόλουθη, διαδικασία επιβεβαίωσης μέσω διαψευσιμότητας του Karl Popper και του Thomas Kuhn. Αν μέναμε σ’ αυτή την θεώρηση, δίχως να διερευνήσουμε το παρελθόν και τις ρίζες της Επιστήμης, θ’ αδικούσαμε, και μάλιστα καταφώρως, την απαράμιλλη συμβολή των Προσωκρατικών. Στους οποίους, ας μην αυταπατώμεθα, ανάγεται, βεβαίως lato sensu, το «Big-Bang» της Επιστήμης. Άρα, η ιστορική πορεία του Πνεύματος από την απλή σώρευση πληροφορίας και εμπειρίας στον μετασχηματισμό της σε Γνώση, επέκεινα δε σε «Σοφία», «ό εστί μεθερμηνευόμενον» σε πραγματική Επιστήμη.
Α. Η «Προμηθεϊκή» διάσταση των Προσωκρατικών.
Η Ελληνική Μυθολογία, και η Τραγωδία που προέκυψε από τα «σπλάχνα» της ιδίως μεσ’ από την γραφίδα του Αισχύλου, ανοίγουν, ακόμη και σήμερα, τους δρόμους, μεσ’ από τους οποίους πρέπει ν’ αναζητήσουμε στην σκέψη και στο -εν πολλοίς, δυστυχώς, χαμένο- έργο των Προσωκρατικών τις ρίζες της σύγχρονης Επιστήμης. Και μάλιστα τόσο τους δρόμους των επιστημονικών επιτευγμάτων της εποχής μας, όσο και τους δρόμους της μεθοδολογίας, πάνω στην οποία πορεύεται η Επιστήμη και στις μέρες μας.
1. Αιώνιο σύμβολο, για τις απαρχές της Γνώσης και της Σοφίας, ήτοι της Επιστήμης, που γεννήθηκε μεσ’ από το «καθαρτήριο πυρ» του Μύθου και της Τραγωδίας, ο Προμηθέας. Ο Προμηθέας Πυρφόρος, ο Προμηθέας Δεσμώτης, ο Προμηθέας Λυόμενος. Ο Προμηθέας, που το όνομά του σημαίνει «συνετός», και «προνοητικός», παραγόμενο από την πρόθεση «προ» και το ουσιαστικό «μήτις», το οποίο παραπέμπει ευθέως στην σκέψη και την περίσκεψη, άρα στην λελογισμένη φρόνηση. Την φρόνηση ίδιον του Ανθρώπου, που κατοχυρώνει την αδιαμφισβήτητη υπεροχή του απέναντι σε κάθε άλλο έμβιο ον.
α) Άλλωστε, είναι αυτή η φρόνηση που καθιστά τον Άνθρωπο κέντρο και επίκεντρο της Ανθρωπότητας, από την στιγμή της Δημιουργίας ως σήμερα. Κι αυτό ισχύει και για το απώτερο μέλλον, αφού δίχως τον Άνθρωπο δεν νοείται όχι μόνον Ανθρωπότητα αλλά ούτε Θεός: Αν ο Θεός δημιούργησε τον Άνθρωπο, το έπραξε για να επιβεβαιώσει την ύπαρξή του, και μαζί μ’ αυτήν την παντοδυναμία του.
β) Διόλου τυχαίο το ότι στον χώρο της Τραγωδίας, ήταν ο Αισχύλος που ύμνησε τον Προμηθέα ως σύμβολο που αντιπαρατίθεται, υπό όρους συγκλονιστικής ισότητας, με τους θεούς. Και κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να το επιχειρήσει ο Σοφοκλής, υμνητής τους «τέλειου Ανθρώπου» που, όμως, αντιπαρατίθεται σε ηγεμόνες, όχι σε θεούς. Πολύ περισσότερο ο Ευριπίδης, που περιέγραψε ιδανικά τα πάθη του Ανθρώπου, δίχως ν’ αναδεικνύει το πρότυπο το Ανθρώπου, και a fortiori, το πρότυπο του Ανθρώπου που προκαλεί τους θεούς στην σύγκριση με την, όποιας μορφής, τελειότητα.
2. Υπό τα δεδομένα αυτά:
α) Η πορεία του Αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος προς την θεμελίωση της ολοκληρωμένης Επιστήμης και της Φιλοσοφίας με συστηματική δομή παραπέμπει, εν πολλοίς, στον μύθο του Προμηθέα, κατά την Αισχύλεια εκδοχή του. Ήτοι παραπέμπει στον ημίθεο, ο οποίος τίθεται στην υπηρεσία του Ανθρώπου -προκειμένου να τον διδάξει τις τέχνες μέσω της χρήσης της φωτιάς που έχει κλέψει από τους θεούς- με σκοπό να καταστήσει την ανθρώπινη Δημιουργία, την παραγωγή Πολιτισμού, στην δύναμη εκείνη η οποία θ’ απελευθερώσει τον Άνθρωπο από τον αρχέγονο φόβο του θανάτου. Σκοπό που αποκαλύπτει στον Χορό ο Προμηθέας με τον συγκλονιστικό στίχο του Αισχύλου (260): «Θνητούς γ’ έπαυσα μη προδέρκεσθαι μόρον» («Έσβησα από τους θνητούς τον φόβο του θανάτου»). Και τούτο στοίχισε στον Προμηθέα την σύγκρουση ως και με τον Δία, σύγκρουση που «σφραγίσθηκε» με την τιμωρία της αλυσόδεσής του στον καυκασιανό βράχο.
α1) Μεσ’ απ’ αυτήν την, οιονεί προμηθεϊκή, πορεία του το Αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα γέννησε, σχεδόν ταυτοχρόνως, την Επιστήμη και την Φιλοσοφία, υπό τις διευκρινίσεις που δόθηκαν αμέσως πιο πάνω. Την τελευταία δε με την μορφή της κορύφωσης αλλά και του επικέντρου της επιστημονικής μεθόδου, ως θεμελιώδους «εργαλείου» αναζήτησης και επεξεργασίας της γνώσης, που έχει ως τελικό στόχο την διεπιστημονική της προσέγγιση ως την, κατά το δυνατόν, ολιστική θεώρησή της.
α2) Η «δοξαστική» σύλληψη και κυοφορία της Επιστήμης –που συνιστά το ισοδύναμο του «big-bang» στο πεδίο μορφοποίησης του «σύμπαντος» της ανθρώπινης δημιουργίας, καθώς ο Άνθρωπος πλάθει το δικό του Σύμπαν για να κατανοήσει εκείνο του Δημιουργού του- είναι, κατά το με γαλύτερο μέρος της, έργο των Προσωκρατικών φιλοσόφων καθώς και των Σοφιστών, οι οποίοι επηρεάσθηκαν από αυτούς, με κυριότερους τους Πρωταγόρα και Ιππία, φυσικά με βάση τα υπάρχοντα, δυστυχώς άκρως ελλιπή, ιστορικά τεκμήρια. Και τούτο διότι ήταν ορισμένοι από τους μεταγενέστερους Προσωκρατικούς, οι οποίοι πρώτοι ένοιωσαν την ανάγκη ν’ απαλλάξουν την ανθρώπινη διανόηση από τα «προπατορικά» δεσμά του μύθου και να την οδηγήσουν, σταδιακώς, προς την κατανόηση κι εξήγηση του κόσμου στις πραγματικές του, φυσικές, διαστάσεις. Ταυτοχρόνως, αυτή η ριζοσπαστική δημιουργική παρακαταθήκη των κατά τ’ ανωτέρω Προσωκρατικών υπήρξε, στην μετέπειτα πορεία του Πνεύματος, ένα σημαντικό -υπό την έννοια του πρωτοπόρου- όπλο για την αντιμετώπιση των εμποδίων του κάθε είδους δογματισμού που έκανε, κατά καιρούς, την εμφάνισή του. Πόσο αργότερα, άραγε, ο Μαξ Βέμπερ, στην μελέτη του «Η επιστήμη ως επάγγελμα», «ανακάλυψε» ότι η Επιστήμη σημαίνει το «ξεμάγεμα του κόσμου», την «απομάγευση του κόσμου» («die Entzauberung der Welt»), ήτοι την απαλλαγή της σκέψης κατά την έρευνα του κόσμου τούτου από τα «μάγια» του κάθε είδους μύθου! Βεβαίως, και για ν’ αποδοθούν «τα του καίσαρος τω καίσαρι και του Θεού τω Θεώ», είχε προηγηθεί η σκέψη του Ντεκάρτ και του Μπέικον, που εξέφρασαν την πλήρη αντίθεσή τους στην αυθεντία της παράδοσης, στην εξωλογική πίστη, στο δόγμα σε κάθε πεδίο γνώσης, αλλά και η σκέψη του Λάιμπνιτς μέσω της «αρχής του αποχρώντος λόγου», σύμφωνα με την οποία δεν υπάρχουν «θαύματα», τίποτα στον κόσμο μας δεν συμβαίνει χωρίς λόγο. Όλως αντιθέτως, κάθε φαινόμενο έχει την αιτία του, άρα η πρόοδος της επιστήμης μπορεί να εξηγηθεί μόνο με όρους αιτίου και αποτελέσματος. Όπου ως αίτιο εμφανίζεται αυτό το οποίο επιτρέπει στο αιτιατό να προκύψει υπό συνθήκες δυνατότητας επιστημονικής απόδειξης, που φυσικά και υπόκειται στην διαρκή δοκιμασία της επιλάθευσης. Και με τον τρόπο αυτό, όπως υποστήριξε ο θεμελιωτής της νεότερης επαγωγικής μεθόδου Φράνσις Μπέικον: «Scientia nihil aliud est quam veritatis imago» («η Επιστήμη δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια εικόνα της Αλήθειας»).
β) Αυτοί οι Προσωκρατικοί, λοιπόν, παρατηρώντας τον κόσμο που απλωνόταν γύρω τους, πήραν την εμπειρία και την πληροφορία, η οποία εκπορεύεται από αυτήν, και οργανώνοντας -στοιχειωδώς βεβαίως- τον φιλοσοφικό στοχασμό στα πεδία της λογικής, της μεταφυσικής και της επιστημολογίας, άρχισαν να την μετατρέπουν σε ουσιαστική, εξελικτικώς ανα αραγόμενη, γνώση και, βασιζόμενοι πρωτίστως στην μεθοδική αποδεικτική διαδικασία -την οποία εφάρμοσαν π.χ. ο Ιπποκράτης και ο Αριστοτέλης- παρήγαγαν τα πρώτα σπέρματα Σοφίας. Δηλαδή, σε τελική ανάλυση, την πρώτη μορφή Επιστήμης. Βασικό τους όπλο υπήρξε η «πραγματική σκέψη», όπως την «κωδικοποίησε» ο Κορνήλιος Καστοριάδης ως μέθοδο που επιτρέπει, διαδοχικώς:
β1) Αρχικώς την «εξήγηση», που σημαίνει την αναγωγή ενός φαινομένου στις αιτίες του.
β2) Έπειτα την «κατανόηση», που σημαίνει την δημιουργία νοημάτων για την σύλληψη της σημασίας της εξήγησης.
β3) Και, τελικώς, την «διαύγαση», που σημαίνει την μέσω της εξήγησης και της κατανόησης ολιστική σύλληψη της γνώσης. Κάπως έτσι το Πνεύμα φθάνει στον τελευταίο σταθμό του ταξιδιού της επιστημονικής δημιουργίας, που είναι η Φιλοσοφία.
γ) Τέλος, δεν πρέπει να προσπεράσει κανείς αβασάνιστα το γεγονός ότι εκείνοι από τους Προσωκατικούς, οι οποίοι υπήρξαν συνεπείς πολέμιοι της πνευματικής «αιχμαλωσίας» του μύθου και του δόγματος κατά τα προαναφερόμενα, ουδέποτε επιφύλαξαν στο έργο τους ένα είδος επιστημονικού «σολιψισμού». Όλως αντιθέτως, και με αφετηρία π.χ. τις ρήσεις του Ηράκλειτου «πάντα χωρεί και ουδέν μένει» και του Πρωταγόρα «πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος», έβαλαν πρώτοι, στον χώρο της Επιστήμης, τον «θεμέλιο λίθο» της σχετικότητας, φυσικά υπό την ευρεία του όρου έννοια. Άρα, έστω και εμμέσως, της Επιλάθευσης, που επειδή δεν θεωρεί τίποτε δεδομένο και γι’ αυτό ανοίγει τον δρόμο αναγνώρισης του σφάλματος, προκειμένου η επιστημονική έρευνα να εξελιχθεί ως την τελική, οριακή, αποστολή της, συνιστά τον θεμέλιο λίθο της Επιστημονικής Μεθόδου. Είναι, λοιπόν, κάποιοι από τους Προσωκρατικούς που, κατ’ αποτέλεσμα, υπήρξαν οι εμπνευστές του Karl Popper, όταν έγραφε για την «ανοιχτή κοινωνία και τους εχθρούς της» -ο ίδιος, άλλωστε, το ομολογεί, ουσιαστικώς ευθέως, στο έργο του «Ο κόσμος του Παρμενίδη, Δοκίμια για τον προσωκρατικό διαφωτισμό» (εκδ. Καρδαμίτσα, 2002)- και του Thomas Kuhn, όταν θεμελίωνε την θεωρία του για την «Δομή των Επιστημονικών Επαναστάσεων». Δεν ήταν, άραγε, αυτοί που, για ν’ αναχθούμε στο κατά Kuhn πρότυπο της «Eπιστημονικής Eπανάστασης», αποτέλεσαν -φυσικά τηρουμένων των αναλογιών και κατά μεγάλη προσέγγιση- μια πρωτόλεια «Eπιστημονική Kοινότητα», η οποία διαμόρφωσε και το πρώτο, επίσης πρωτόλειο, «Eπιστημονικό Παράδειγμα», αφήνοντας μάλιστα ανοιχτό τον δρόμο της μελλοντικής αμφισβήτησής του και αντικατάστασής του από ένα νέο «Επιστημονικό Παράδειγμα», στο ανάλογο περιβάλλον μιας εξίσου νέας «Επιστημονικής Κοινότητας»;
Β. Οι Προσωκρατικοί στον δρόμο της «Επιλάθευσης».
Τα σωζόμενα, αμέσως ή εμμέσως, έργα των Προσωκρατικών παρέχουν συγκεκριμένα παραδείγματα, από τα οποία προκύπτει ότι στην μεγαλειώδη πορεία τους προς την γέννηση και την εξέλιξη της Επιστήμης ακολούθησαν όχι την μέθοδο της επαληθευτικής, αλλά εκείνη της επιλαθευτικής διαδικασίας.
1. Οι ακόλουθες αναφορές αρκούν για να τεκμηριώσουν την άποψη αυτή:
α) Στην Μίλητο, κοιτίδα του φιλοσοφικού στοχασμού, ο Αναξίμανδρος πήρε τα «σκήπτρα» από τον Θαλή -αν βεβαίως αποδεχθούμε την άποψη ότι ο Θαλής υπήρξε ο πρώτος φιλόσοφος- αμφισβητώντας ευθέως την κοσμολογία του δίχως καν να επιχειρήσει, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, την επαλήθευσή της.
β) Στην Έφεσο, ο Ηράκλειτος επηρεάσθηκε βεβαίως από τον Πυθαγόρα, πλην όμως τον ξεπέρασε -και αυτός δίχως προσφυγή στην επαλήθευση- έχοντας ως «επιστημονική βακτηρία» τα έρ γα του Ξενοφάνη, του Παρμενίδη και του Εμπεδοκλή.
γ) Τέλος, ο Αναξαγόρας βρήκε την θέση του στο «Πάνθεο» των Προσωκρατικών αμφισβητώντας, με τον ίδιο τρόπο, τον Εμπεδοκλή. Και για να συνεχισθεί η επιλαθευτική παράδοση των Προσωκρατικών, ο Αναξαγόρας, με την σειρά του, ξεπεράσθηκε, παρομοίως, από τον ατομικισμό που επινόησαν ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος.
2. Αυτή η «μεγάλη ανατροπή» ως προς την μέθοδο της έρευνας, που επιχείρησαν και πέτυχαν ορισμένοι Προσωκρατικοί, εξηγεί μ’ ενάργεια το γιατί εκείνοι δημιούργησαν μια μορφή Επιστήμης. Ενώ άλλοι λαοί της αρχαιότητας, που κατείχαν ένα εντυπωσιακό μέρος αντίστοιχης πληροφόρησης και, κυρίως, εμπειρίας, δεν κατάφεραν να φθάσουν σε μιάν ανάλογη επιστημονική δημιουργία, παρά το γεγονός μάλιστα ότι ορισμένοι από αυτούς –π.χ. Βαβυλώνιοι αστρονόμοι- δεν απείχαν πολύ. Και μόνον η περίπτωση των Αιγυπτίων, που βίωσαν την άνοδο και την πτώση ενός μεγάλου Πολιτισμού, παρέχει -φυσικά μεταξύ ορισμένων άλλων- ένα άκρως αντιπροσωπευτικό δείγμα γραφής προς αυτή την κατεύθυνση: Στην Αίγυπτο, το παντοδύναμο ιερατείο κατείχε την «Γνώση», που, όμως, ήταν στατική, καθότι σταθερή και απαραβίαστη, ανεπίδεκτη οιασδήποτε αμφισβήτησης. Η εμμονή του «κλειστού» ιερατείου στην συντήρησή της και η, συνειδητή ή ασυνείδητη, παρεμπόδιση κάθε μορφής επιλαθευτικής προσέγγισης, είχαν ως, μοιραίο, αποτέλεσμα την αδυναμία γέννησης μιας πραγματικής Επιστήμης στην χώρα του Νείλου.
Γ. Το βάρος του δεσποτισμού.
Την επιρροή αυτή του ελεύθερου, ατίθασου και δημιουργικού Αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος τεκμηριώνει επαρκώς το γεγονός ότι η πολυπρισματική και σχεδόν φιλελεύθερη ιδιοσυστασία του δεν θα μπορούσε, υφ’ οιανδήποτε ιστορική και πολιτική εκδοχή, να συμβιβασθεί με εντελώς ανελεύθερες μορφές πολιτειακής οργάνωσης, ήτοι πολιτειακής οργάνωσης με βασικά στοιχεία απολυταρχικού δεσποτισμού, ατομικού ή συλλογικού. Η ως άνω διαπίστωση ενδυναμώνεται, από ιστορική και πολιτική σκοπιά, αν ανατρέξει κανείς στον τρόπο οργάνωσης και εξέλιξης των μεγάλων Βασιλείων της τότε Ανατολής, με πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα το Περσικό Βασίλειο: Το ανθρώπινο πνεύμα δεν είναι σε θέση να εξελιχθεί και να δημιουργήσει ελεύθερα υπό καθεστώς δεσποτισμού που, μοιραίως, του θέτει όρια σύμφυτα με τις ανάγκες της δεσποτικής επιβίωσης. Με άλλες λέξεις ο δεσποτισμός είναι, από την φύση του, μήτρα οιονεί αμάχητων δογμάτων ή δοξασιών, που ουδόλως συμβαδίζουν με την ελευθερία του Πνεύματος. Ο δεσποτισμός έχει την τάση να «μαγεύει» το Πνεύμα. Όλως αντιθέτως, το ελεύθερο Πνεύμα -όπως ήταν κατεξοχήν το Αρχαίο Ελληνικό- έχει ως βασική αποστολή, καθώς προεκτέθηκε, το «ξεμάγεμα» του κόσμου.
Η επιστημονική «έκρηξη» που προκάλεσε το φιλοσοφικό ρεύμα των Προσωκρατικών, διαπνεόμενο από ένα πνεύμα ανατρεπτικής ελευθερίας στο πλαίσιο της διαδικασίας μετατροπής της πληροφορίας και της εμπειρίας σε Γνώση και Σοφία, που μας υπενθυμίζει τις «ρίζες» της σύγχρονης επιλαθευτικής διαδικασίας, συνεχίσθηκε για αιώνες. Και, συγκεκριμένα, όσο υπήρχε ένα γενικότερο πολιτικό κλίμα «ανοιχτής κοινωνίας», για ν’ αναχθούμε στην σύγχρονη φιλοσοφική σκέψη του Karl Popper.
Α. Απαστράπτοντα «θραύσματα» αυτής της επιστημονικής «έκρηξης» των Προσωκρατικών χάραξαν βαθιά το πνεύμα κατ’ εξοχήν κατά την διάρκεια των Κλασικών Χρόνων και, εν συνεχεία και με βάση αυτή την κληρονομιά, κατά την Ελληνιστική περίοδο, η επιστημονική παραγωγή της οποίας, ιδίως στον χώρο των μαθηματικών και της φυσικής -αρκεί η αναφορά στον Αρχιμήδη- δεν παύει να μας εκπλήσσει ακόμη και σήμερα. Άκρως δε αντιπροσωπευτικό παράδειγμα τεχνολογικού επιτεύγματος, ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, ο πρώτος -σύμφωνα με όσα ως τώρα γνωρίζουμε- αναλογικός υπολογιστής στην ιστορία της Επιστήμης, η κατασκευή του οποίου αποτελεί, ως τώρα έναν πραγματικό «γρίφο», αφού είναι δύσκολο να εξηγηθούν οι συνθήκες, υπό τις οποίες συμπυκνώθηκε τόσος όγκος γνώσης για την δημιουργία ενός τέτοιου τεχνολογικού επιτεύγματος.
Β. Σ’ αυτή την λάμπουσα πορεία της επιστημονικής δημιουργίας, που ξεκίνησε από τους Προσωκρατικούς, έβαλε τέλος η έναρξη του Μεσαίωνα, ύστερα από την πτώση και του τελευταίου οχυρού της άλλοτε Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Δύση. Ο σκοταδισμός, ο οποίος έκτοτε επικράτησε -σκοταδισμός που, ας μην ξεχνάμε, δεν έχει καμμιά σχέση με το Βυζάντιο, το οποίο, όλως αντιθέτως, κατάφερε να διατηρήσει ζωντανά τα πνευματικά επιτεύγματα της Αρχαίας Ελλάδας και της Αρχαίας Ρώμης, βεβαίως κατά την ακμή της τελευταίας- έσβησε τον «άνεμο ελευθερίας», μέσα στον οποίο γεννήθηκε και μεγαλούργησε η προσωκρατική σκέψη. Χρειάσθηκε να φθάσουμε στην Αναγέννηση, για να ξαναβρεί τον δρόμο της η πραγματική Επιστήμη. Τέσσερις αιώνες μετά, και αφού είχε προηγηθεί η εποχή του Νεύτωνος, η Θεωρία της Σχετικότητας, όπως ήδη τονίσθηκε, άνοιξε το δρόμο για τα επιστημονικά άλματα που βιώνουμε σήμερα. Κατά συνέπεια, μάλλον έχουν δίκιο εκείνοι που υποστηρίζουν την θέση ότι αν δεν μεσολαβούσε, υπό τα δεδομένα που προεκτέθηκαν, το σκοτάδι και ο δεσποτισμός του Μεσαίωνα, ο Άνθρωπος της Δύσης θα είχε κατακτήσει το διάστημα πριν ολοκληρωθεί η πρώτη χιλιετία μ.Χ".
[ad_2]
Source link
